Troost in tijden van rouw: houd vooral contact

Rouwen doe je niet alleen, maar heel vaak in interactie met anderen. Met familie, vrienden, collega’s... die je kunnen ondersteunen, of net niet. Want steun van ons netwerk mag dan wel cruciaal zijn in ons rouwproces, toch blijkt er soms ook een mismatch te zijn tussen wat mensen in rouw echt wensen of nodig hebben, en dat wat door hun omgeving wordt aangeboden. Toch is het heus niet zo moeilijk om gepaste steun te bieden; onderstaande tips kunnen houvast bieden.

Ann Costermans, rouw- en verliesconsulente bij DELA: “In de lotgenotengroep waar ik vrijwilliger ben, merk ik bij rouwenden vaak heftige emoties doordat hun omgeving op ongepaste wijze reageert op hun verlies. Na het overlijden van een dierbare geliefde stopt de wereld als het ware met draaien voor wie achterblijft. Het kan dan zeer confronterend zijn wanneer de omgeving doet alsof er niets gebeurd is en bijvoorbeeld niet vraagt hoe het gaat. Ofwel met clichés reageert, zoals het alom bekende ‘heb je het al een plaatsje kunnen geven’. Het zijn goedbedoelde opmerkingen, maar mensen in rouw hebben er niets aan.”

Inzicht in rouwstijlen

Wie een meer intuïtieve rouwstijl heeft, zal liever willen praten over het overlijden en de overledene en uit makkelijker zijn emoties. Hij of zij is er dan bij gebaat dat je op een empathische manier luistert. Daar horen gerichte vragen bij, zoals ‘Had je een goede band met de overledene?’, ‘Wat mis je het meest?’, ‘Wat voor soort ouder, kind of partner was hij of zij?’. Door samen herinneringen op te halen aan de geliefde overledene, wordt de blijvende band met hem of haar versterkt. Dit kan heel troostend zijn. Laat ook merken dat het helemaal oké is om zowel negatieve als positieve emoties te tonen en deel mee in de emotie. Hiermee geef je aan dat je het verdriet erkent en niet minimaliseert.

Anderen, met een meer instrumentele rouwstijl, hebben veel minder behoefte om te praten; het verdriet wordt dan eerder tot uiting gebracht door dingen te ondernemen. Om iemand met een instrumentele rouwstijl te ondersteunen kan je stilzwijgend aanwezig zijn of samen iets gaan doen. Je kan bijvoorbeeld voorstellen om de natuur in te trekken, omdat dit heel rustgevend kan zijn. Dring zeker niet aan om te praten over het verlies als de rouwende aangeeft dit niet te willen.

Blijf in contact

Weet je niet wat zeggen of ben je bang om iets fout te zeggen tegen iemand in rouw? Dat is geen reden om deze persoon te vermijden, want rouwenden vinden het vreselijk als ze na een overlijden gemeden worden. Zeg gerust dat je niet weet wat zeggen, maar dat je het zo erg vindt wat er is gebeurd. Je kan ook gewoon ‘gecondoleerd’ of ‘sterkte’ zeggen, maar op zo’n empathische manier dat de rouwende zich toch gesterkt voelt.

En als woorden tekortschieten, zijn er andere tastbare manieren om iemand te steunen: een knuffel, een arm rond de schouder of een kleine attentie zoals een bloemetje. Je kan ook praktische hulp aanbieden: maak een maaltijd klaar of help bij de organisatie van de uitvaart.
Blijf ook na de uitvaart contact houden. Vaak begint het rouwproces dan pas echt. Ook kent rouw geen einde, maar verloopt het in golven. Ann Costermans: “50 jaar na het overlijden van mijn zus ontving ik een ruiker bloemen van een collega met de tekst ‘Soms kan je wel wat liefde gebruiken’. Het ontroerde me tot in het diepst van mijn ziel”.

Ga niet vergelijken

In onze samenleving hebben we de neiging om een gewicht toe te kennen aan verliezen, waarbij het ene verlies op meer mededogen kan rekenen dan het andere. Let daarmee op. Er zijn immers heel wat factoren – persoonlijke en externe - die mee bepalen hoe iemand op een verlies reageert.

Vergelijken zou ook het gevaar inhouden dat we mensen gaan rangschikken in hun verlies, en dat de één meer recht op ondersteuning zou hebben dan de andere. Rouw kan je sowieso niet objectief meten, dus heeft vergelijken geen enkele zin.

Wat je zeker ook beter vermijdt, is het vergelijken met eigen omstandigheden: ‘Ik weet hoe jij je voelt want ik heb vorig jaar ook iemand verloren’ of ‘ik ken iemand die…’ Door de focus te verleggen naar jezelf of iemand anders krijgt het verdriet van de rouwende ook weer minder erkenning.

Wat kan je als rouwende zelf doen om gepaste steun te krijgen?

Iedereen rouwt verschillend en wat voor de één een steun is, is dat voor de ander net niet. Geef daarom duidelijk aan wat jouw behoeften zijn en wat voor jou helpend is of helemaal niet.
Wuif je verlies ook niet weg. Als je jouw verdriet deelt en uitlegt hoe groot de impact van het verlies is, zal de omgeving beter begrijpen waar je doorheen moet en kan er betere hulp geboden worden.
Rouw kan bij voorbeeld fysiek enorm uitputtend zijn en 10 dagen rouwverlof zijn niet altijd voldoende om te recupereren. Geef aan bij je werkgever wanneer het echt niet meer gaat, zodat er samen naar een oplossing kan gezocht worden.

In dit blogartikel vind je meer tips om iemand in rouw te ondersteunen. Voor werkgevers heeft DELA een draaiboek uitgewerkt met handvaten hoe hun medewerkers te ondersteunen in rouw.