Groene uitvaart: iets voor jou?
We kunnen er niet om heen: onze aarde warmt langzaam maar zeker op. De verbranding van fossiele brandstoffen, de verregaande ontbossing en bepaalde industriële en agrarische activiteiten zijn de grote boosdoeners en jammer genoeg allemaal menselijke factoren.
Ons milieu is dus een heikel punt en daar moeten we zorg voor dragen. Ook de uitvaartsector zal naar de toekomst toe zijn ecologische duit in het zakje moeten doen. Mensen denken bij uitvaart vaak aan de klassieke manieren: cremeren of begraven. Maar er bestaan groene alternatieven. Milieubewust omgaan met begrafenissen en crematies getuigt niet alleen van respect voor Moeder Aarde, ook voor onze dierbaren die overlijden. In het licht van gepersonaliseerde uitvaarten, die vandaag de norm zijn, is het handig om deze groene uitvaartmogelijkheden te kennen. Zo kan je je ecologische voetafdruk ook na je dood zo klein mogelijk houden indien gewenst.
Op deze pagina gaan we dieper in op de ecologische varianten van klassieke uitvaartproducten: doodskisten, urnen, bloemen (ja, ook die zijn vervuilend) en het drukwerk.
Groen drukwerk: papier hier!
Bij het overlijden van een dierbare wordt er steevast een rouwbrief naar familieleden en vrienden gestuurd. Het blijft de standaard manier om een overlijden bekend te maken. Jammer genoeg gaan de nabestaanden bijna altijd voor kwaliteitspapier omdat dit mooier oogt.
Waarom geen gebruik maken van gerecycleerd papier? Veel milieuvriendelijker en je ziet het verschil met gewoon papier bijna niet meer. Maar het zou nog beter zijn voor het milieu als we geen doodsbrieven meer sturen en onze rouwberichten online bekendmaken, met de mogelijkheid om ze meteen via email te versturen naar de nabestaanden. En als er dan meteen online gecondoleerd kan worden, is het systeem helemaal milieuvriendelijk want dan worden er ook geen papieren condoleancekaarten meer gemaakt en gedrukt.
In België bestaat reeds de mogelijkheid om online te condoleren via de website ingedachten.be. Je kan er de rouwbrieven bekijken van overleden dierbaren, een condoleancebericht nalaten in het openbaar rouwregister van de overledene, een privé condoleancekaart sturen naar de nabestaanden, een kaarsje branden, een foto of video achterlaten en zoveel meer… Gemakkelijk, snel en héél milieuvriendelijk!
Bloemen: vervuilender dan je denkt...
'Bloemen houden van mensen' wordt wel eens gezegd, maar houden ze ook van de natuur? Want bloemen zijn jammer genoeg niet milieuvriendelijk als het op de productie aankomt. Denken we maar aan de chemische en dus milieubelastende bestrijdingsmiddelen die gebruikt worden tijdens het groeiproces. Ook de CO2-uitstoot bij productie en het transport van bloemen zijn niet te onderschatten. Die vele duizenden serres moeten immers dag en nacht verwarmd worden en bloemen worden bijna altijd vervoerd met milieu-onvriendelijke vrachtwagens.
Is er dan een groene oplossing voor het bloemenprobleem? Jawel, veel bloementelers gebruiken nu al minder milieuverontreinigende stoffen. Vooral in Nederland, het bloemenland bij uitstek, staan ze hierin een heel pak verder dan in België. Gelukkig komt een groot deel van de bloemen die gebruikt worden op onze begraafplaatsen uit Nederland. Milieuvriendelijke leveranciers kan je daar herkennen aan een bepaald keurmerk dat daarvoor in het leven werd geroepen. Zo ben je zeker dat je toch 'groene bloemen' zet op het graf van je dierbare(n) of aan het columbarium.
Ecologist tot in de kist: groene doodskisten
Als tegengewicht voor de gangbare doodskisten zijn er meer en meer bedrijven die zich toespitsen op milieuvriendelijke uitvaartkisten. Er bestaan vandaag zelfs doodskisten die volledig bestaan uit natuurlijke materialen en bij een teraardebestelling geen grondvervuiling veroorzaken. Zo worden er bijvoorbeeld geen metalen verbindingen gebruikt om de kist samen te houden en staan er enkel houten handvatten op. Alles kan op deze manier op een natuurlijke manier vergaan, samen met het stoffelijk overschot.>
Let wel: vele Belgische crematoria laten deze groene varianten nog niet toe omdat er problemen optreden met de crematieoven door een te snelle ontbranding OF door een verstopte roetfilter (door de 'schadelijke' gassen die vrijkomen bij de ontbranding van deze natuurlijke materialen). Vraag dus steeds goed na bij je begrafenisondernemer of je dit soort kisten mag gebruiken of niet bij crematie!
Een overzicht van deze groene doodskisten:
De eco-doodskist
De rieten doodskist of korfkist
Suikerrieten doodskist
Deze 'groene' kist vergaat ook niet sneller of trager dan een gewone kist. Bovendien kan je ze in alle maten en vormen krijgen en kan je ze volledig personaliseren met foto’s, patronen of kleuren naar keuze.
Fairtrade doodskisten
Ze worden meestal vervaardigd met de hand in landen als Polen, China, Indonesië en Colombia en zijn voorzien van stevige handvatten bestaande uit natuurlijk palmkoord of dennehout. Ze hebben allen een solide en massieve bamboebodem en beschikken over een binnenbekleding van watervast en biologisch afbreekbaar katoen en een hoofdkussen gevuld met kapok (plukken zachte vezels van de kapokboom).
De kartonnen doodskist
De geweven kist
Wollen kist
Lijkwade
De treksterkte, het contact met water, de doorlaatbaarheid en andere voorwaarden van deze doek zijn streng gereglementeerd. Er mogen dus ook geen schadelijke stoffen vrijkomen bij verbranding. Bespreek dit dus altijd eerst met jouw begrafenisondernemer.
Het voordeel aan een lijkwade is dat het tijdens een afscheidsplechtigheid of een groetmoment geheel of gedeeltelijk kan geopend worden zodat bijvoorbeeld enkel het hoofd of het gezicht van de overledene zichtbaar is.
Cryomatie
Bekijk de instructievideo over cryomatie.Cryomatie: bevries het lichaam tot poeder
Cryomeren is het vriesdrogen van overleden personen zodat er niets meer overblijft dan een reukloos poeder. Cryomeren is uitgevonden door het Zweedse bedrijf Promessa Organic. Het cryomatieproces bestaat uit 6 stappen
- Het stoffelijk overschot wordt 10 dagen gekoeld tot -18 graden Celsius.
- Het stoffelijk overschot en de doodskist worden ondergedompeld in vloeibare stikstof (-196 graden Celsius), waardoor het geheel broos wordt.
- De kist wordt op een trilplaat gezet, waardoor het geheel uiteenvalt in kleine stukjes of poederdeeltjes.
- De 25 tot 30 kilo poeder die overblijft wordt gedroogd. Kwik en resten van chirurgische metalen worden magnetisch verwijderd.
- Het reukloze poeder gaat in een kleine kist van bijvoorbeeld aardappel- of maïszetmeel (weer zeer milieuvriendelijk)
- Dit kistje wordt in een ondiep graf begraven, zodat er zuurstof bij kan komen. Binnen zes tot twaalf maanden zijn de resten omgezet in compost.
En om het proces helemaal milieuvriendelijk te maken, stelt Promessa Organic voor om een boom of struik op het graf te planten, die de compost opneemt.
Het cryomeren lijkt dus een aardig groen alternatief. Het zou minder vervuilend zijn dan crematie omdat het veel minder grondstoffen zou verbruiken. Al heb je er wel heel wat energie voor nodig in de vorm van elektriciteit. Bovendien is dit proces nog nergens toegelaten in de wereld, al begint de belangstelling voor deze bijzondere manier van lijkbezorging wel toe te nemen, ondermeer bij onze noorderburen.
Resomatie
Bekijk de instructievideo over BIO-crematie.Humusatie in België
In verschillende landen wordt er onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van humusatie. In België is dit niet toegelaten.
Humusatie: één worden met de natuur
Naast bovenstaande groene opties die toch nog milieubelastend zijn, is er een derde manier van groen begraven: humusatie. Dat is een gecontroleerd proces waarbij het lichaam van de overleden dierbare langzaam wordt verteerd. Dit gebeurt door micro-organismen in de toplaag van onze aarde in combinatie met de lichaamseigen bacteriën en een hoop organische materie die werd voorbereid door gecertificeerde humusatoren.
Deze vegetale mengeling bestaat uit fijn snoeihout, bladeren en gemalen stammen, aangelengd met 2 natuurlijke decompositie-versnellers en een kleine hoeveelheid klei. Na 3 maanden zijn de botten reeds vrij en los van elkaar. De humusatoren halen dan de beenderen en de niet lichaamseigen voorwerpen zoals tandvullingen, pacemakers of kunstheupen uit de compost. Deze voorwerpen worden binnengebracht in een gespecialiseerd recyclagebedrijf en de botten worden vermaald tot fijn stof. Dat wordt dan weer toegevoegd aan de reeds bestaande compost zodat het ontbonden lichaam nog 9 maanden één kan worden met de natuur.
Na 12 maanden zijn de stoffelijke resten omgevormd tot een gezonde en vruchtbare humus. Die kan perfect gebruikt worden voor de verbetering van bijvoorbeeld vruchtbare gronden.
De humusatie van de overledene gebeurt in een zgn. metamorfose-tuin. Een speciaal hiervoor bestemd en beschermd terrein. In 1 jaar tijd is het lichaam volledig vergaan en levert het proces 1,5 kubieke meter vruchtbare compost op.
Deze compost kan gebruikt worden voor het planten van een boom in een herinneringsbos, met plaats voor een gedenksteen als laatste rustplaats en rouwplek. De nabestaanden kunnen een ander deel meenemen om thuis of elders een boom of plant te planten ter nagedachtenis van de overleden dierbare.
De rest van de humus kan ingezet worden voor het regenereren van vervuilde terreinen door ze te beplanten met bomen en ze te bedekken met humus. Zo worden fouten uit het verleden gecorrigeerd en dragen wij bij aan de cirkel van het leven, de biodiversiteit, de zuurstof in onze lucht, het vasthouden van water, enz.
Waarom kiezen voor humusatie?
Er zijn heel wat voordelen verbonden aan humusatie t.o.v. een klassieke teraardebestelling:
- geen doodskist
- geen concessiekosten op de begraafplaats
- geen kosten voor een grafsteen of grafkelder
- geen kosten voor balseming of toevoeging van schadelijke chemicaliën
- geen onderhoud van het graf door de nabestaanden
- geen grondwatervervuiling door giftige stoffen, medicijnresten, pesticiden of hormoon-ontregelaars
Voordelen van humusatie t.o.v. crematie:
- geen giftige stoffen die vrijkomen in de atmosfeer of in de riolen
- geen onredelijke consumptie van fossiele energie (+/- 200 l brandstofequivalent / lichaam)
- geen columbarium (urnmuur) huur
- geen verslechtering van de oppervlaktelagen van de grond tijdens het verspreiden van as
Groen vervoer en koffietafel
Het vervoer van de overledene is zonder twijfel één van de zwaarst vervuilende factoren van een uitvaart. Dit omdat de begrafenisondernemer in kwestie meestal gebruik maakt van een lijkwagen of corbillard om het stoffelijk overschot naar de begraafplaats te brengen met een grote uitstoot van CO2 tot gevolg. Het Vlaams decreet op de lijkbezorging schrijft immers voor dat het vervoer moet plaatsvinden met een vervoermiddel dat speciaal hiertoe uitgerust is, zoals een corbillard.
Betreft het een zeer korte afstand dan kan de kist eventueel worden gedragen naar de kerk of de begraafplaats of met een rouwkoets worden vervoerd. Het belangrijkste is dat het vervoer op een ‘passende wijze’ gebeurt. Daarnaast komen de nabestaanden, familieleden en vrienden vaak met de auto naar de afscheidsceremonie. Ook dat is niet echt bevorderlijk voor ons milieu. Zijn er dan alternatieven? Jazeker!
Rouwkoets
Waar koetsen al jaren ingezet worden bij huwelijken, krijgt het historisch vervoermiddel nu ook meer een symbolische rol bij uitvaarten. Een verschijnsel dat kadert binnen het steeds meer personaliseren van uitvaarten. Uiteraard mogen we ook het milieuvriendelijke aspect van dit vervoermiddel niet uit het oog verliezen. Aangezien deze rouwkoets steeds met paarden verhuurd wordt, is het een mooi en groen alternatief.
Geschiedenis van de rouwkoets
Een tweederangs uitvaart kreeg dat ietsje extra met doeken aan de koets zelf en een doek op de rug van de helft van de paarden.
Bij de hogere klasse kon alles erop en eraan: pluimen op het hoofd van de paarden, de ruggen bedekt met doeken en de lampen op de koets. Wie nu een historische rouwkoets huurt voor een uitvaart kan zelf bepalen of rouwdoeken, lampen of andere symbolische decoratie gebruikt worden.
Bakfiets
Let wel: nog niet elke begrafenisondernemer zal deze groene service aanbieden. En het zou uiteraard dan ook fijn zijn dat alle nabestaanden en bezoekers aan de afscheidsceremonie ook hun tweewieler van stal halen om de overledene een laatste groene eer te bewijzen.
Rouwbus
Ook bij onze noorderburen hebben ze de rouwbus in het leven geroepen. Het concept is heel eenvoudig. Iedereen, inclusief de overleden dierbare (die uiteraard gedragen wordt), stapt op de bus tijdens de uitvaart en wordt vakkundig rondgereden door een bekwame chauffeur van de afscheidsceremonie naar het kerkhof of het crematorium.
