Grote broer heeft ook verdriet
In juni 2018 verloor Joyce Verhaegen haar babydochtertje Mercedes. In hun onmetelijk verdriet werden Joyce en haar gezin geconfronteerd met een maatschappij die er niet klaar voor is om met rouw en verlies om te gaan. Toen haar zoontje op school zijn verhaal niet kwijt kon en het daar heel moeilijk mee had, besloot Joyce om met een aantal vrijwilligers de vzw Levensles van Mercedes op te richten. Om het taboe op de dood te doorbreken. Ze bezochten scholen en gaven daar aan leerkrachten en leerlingen inzichten en advies rond rouw en verlies. Mercedes was gestorven. Levensles van Mercedes was geboren.
Joyce: “Ons zoontje Samuel is heel erg betrokken geweest bij de zwangerschap en bij het overlijden van Mercedes. Hij was daar sowieso al erg mee bezig. Met zijn zusje dat zou komen. Dus op het moment dat zij geboren is, is hij ook vaak mee in het ziekenhuis geweest. We hebben veel foto’s en filmpjes gemaakt van hen samen. Hij vond dat heel fijn. Hij was supertrots om grote broer te zijn en heeft dat heel intens mee beleefd.”
Toen duidelijk werd dat Mercedes het niet zou halen, was het voor Joyce meteen duidelijk dat Samuel ook daar deel mocht uitmaken van het afscheid: “Ik wilde hem daar echt niet bij weg houden, dat zou niet eerlijk geweest zijn. Dus hij heeft mee afscheid genomen. Kort voordat ze ging sterven, was hij erbij. Hij was ook op de begrafenis. En het was ook Samuel die een jaar na haar overlijden haar as heeft verstrooid.”
Geen plaats voor verdriet op school
In september 2018 ging Samuel voor het eerst naar school. Maar daar mocht zijn verdriet er niet echt zijn. Joyce: “Omdat we thuis voortdurend over Mercedes spraken, was Samuel daar op school ook heel open over: ‘ik heb een zusje en die is dood’. Maar de juffen wisten niet goed hoe ze met zo'n jonge kinderen over de dood konden praten.”
Levensles van Mercedes werd dus in eerste instantie gestart vanuit een noodzaak: leerkrachten ondersteunen om met kinderen rond de dood te kunnen werken, praten, spelen. “Maar ook in de bredere omgeving merkte ik dat mensen het heel moeilijk vinden om met verlies om te gaan”, zegt Joyce. “Toen ik mijn ouders jong verloor, vroegen mensen bij voorbeeld nooit hoe het was om geen ouders meer te hebben.”
“Alles wat gerelateerd is aan overlijden wordt door mensen weggeduwd, terwijl het integraal deel uitmaakt van het leven. Wie heeft er nu nog niemand verloren in zijn leven? Niemand. Ook in de klasjes hoorden wij dat heel vaak. Alle kindjes kenden wel iemand (bij voorbeeld een oma of opa) die gestorven was. Soms kenden ze ook het concept dood door het overlijden van een huisdier. En toch doen wij alsof dat niet zo is.”
Om kinderen te ondersteunen in hun rouwproces ontwikkelde DELA een rouwapplicatie voor kinderen: Mijn herinnering aan jou. Er zit ook een educatief luik in de applicatie met informatieve filmpjes over afscheid nemen. Zo kunnen kinderen voorbereid en met de juiste verwachtingen aan het rouwproces starten.
Ondersteunen in tijden van rouw
“Mensen denken dat het moeilijk is, weten soms niet wat zeggen of hebben angst het verkeerde te zeggen”, zo heeft Joyce gemerkt. En toch is het heel simpel: “Het volstaat om een arm rond iemand te leggen en te luisteren. Dat kan iedereen. Dat is ook wat we met Levensles van Mercedes hebben willen duidelijk maken. Het is niet moeilijk. Zeker niet met kinderen, want bij hen komt het gewoon heel spontaan.”
En voor de meeste nabestaanden is een rouwproces ook niet over na 6 maanden. Het gemis gaat nooit over. Joyce: “Ik ben zo blij na 4 jaar nog eens uitgebreid over Mercedes te kunnen praten, want dat gebeurt niet zo vaak meer.”
Joyce geeft nog meer tips: “Mensen denken: ‘Ik heb ze gebeld en ze belt niet terug. Nu weet ik ook niet meer wat ik moet doen’. Ik zeg dan altijd: als bellen niet werkt, stuur een kaartje. En als daar geen reactie op komt, breng dan een keer een pot soep. Of kom de kinderen een keer halen om mee naar de speeltuin te nemen. Er is zoveel wat je wel kan doen.”
Ieder rouwproces is uniek. Je kan gewoon aftoetsen bij de ander wat hij of zij nodig heeft: een luisterend oor of gewoon stilzwijgend naast elkaar zitten. Het is allemaal oké.
In tijden van corona vonden we het omwille van social distancing vaak nog moeilijker om ondersteuning te bieden aan mensen in rouw. DELA verzamelde op haar website daarom een aantal tips voor rouwhulp op afstand.
Begrip voor verdriet
Met Levensles van Mercedes vroeg Joyce vooral meer aandacht voor rouw in scholen, maar haar maatschappelijk engagement gaat verder dan dat: “Ik zou over het algemeen meer begrip willen vragen voor verdriet, zodat mensen er niet om veroordeeld worden. Want er zijn echt zoveel gezinnen die dit meemaken en verder moeten met een lege plaats in hun hart of aan tafel.”
“Het is ook zoiets geks in onze maatschappij, dat wij liefde koppelen aan tijd. Een relatie die iemand heeft gehad van 20 jaar is zoveel belangrijk dan een relatie van maar 2 weken met een overleden baby’tje. Maar waarom is dat zo? Het gaat toch niet over tijd, maar over liefde. Hoe kort je de overledene ook gekend hebt, het is zo belangrijk dat de verbinding met de overledene er mag blijven zijn. Terwijl je heel de tijd andere dingen hoort van ‘je moet het achter je laten’, ‘je moet het loslaten’. En ‘je zal nog wel een baby’tje krijgen’. De verschrikkelijkste dingen hebben wij gehoord.
Om de verbinding met de overledene te koesteren ontwierpen we troostdoosjes met een persoonlijk rouwjuweel en verpakt in een prachtig houten troostdoosje. Ook maakten we troostende rouwkaartjes met mooie teksten. Alle informatie staat op www.levenslesvanmercedes.com.”
Lees ook het artikel: de levensgrote betekenis van een klein meisje.
