Rouw bij kinderen: hoe kan je helpen?

Kinderen en verlies

Ann Costermans, rouw- en verliesconsulente bij DELA: ‘Van zodra een kind zich hecht aan iemand, zal het rouwen als die persoon overleden is. In grote lijnen rouwen kinderen op dezelfde manier als volwassenen.’

Toch zijn er verschillen. Kinderen zijn immers in volle ontwikkeling en hebben nog niet de ervaring of kennis waarover volwassenen beschikken. Bij een overlijden worden ze geconfronteerd met voor hen onbekende begrippen en rituelen. Kleine kinderen weten bijvoorbeeld niet wat ‘dood zijn’ precies inhoudt, denken dat het wel weer overgaat en weten niet hoe een begrafenis of crematie verloopt.

Daarenboven worden rouwende kinderen vaak overspoeld door een veelvoud aan gevoelens en emoties, zoals verdriet, boosheid, angst, oplossing, gemis, schuld, jaloezie, enzovoort. Heel normale gevoelens bij rouw, maar die in een kinderhoofd heel wat chaos kunnen veroorzaken.

‘Kinderen in rouw hebben op heel veel vlakken begeleiding nodig van hun ouders, grootouders of leerkrachten.’

- Ann Costermans, rouw- en verliesconsulente bij DELA

Ter ondersteuning van kinderen in rouw is het erg belangrijk om hen goed te informeren. Kinderen die niet of op een foute manier geïnformeerd worden, kunnen mogelijk een moeilijk rouwproces doormaken. Daarnaast is het ook belangrijk om kinderen bij de uitvaart te betrekken’, aldus Ann Costermans.

Kinderen en afscheid nemen

Neem je je kind beter wel of niet mee naar de uitvaart? Zo ja, laat je het er dan een gedicht voorlezen of scherm je het liever af van het hele gebeuren? Ann Costermans wijst op het belang van hun betrokkenheid. Ze illustreert dit aan de hand van een mooie ervaring uit haar eigen omgeving.

‘Toen de opa van de 4-jarige Mia overleed, werd Mia werd erg betrokken bij het hele gebeuren. Ze maakte mooie tekeningen voor opa die ze vervolgens in de schatkist mocht leggen. En opa werd bedolven onder de kusjes. Ze mocht worstenbroodjes eten die haar grootvader ook zo lekker vond en toen op de begraafplaats nog een glaasje champagne werd geschonken, mocht ze haar favoriete sapje drinken.

Natuurlijk was ze ook af en toe erg verdrietig en voor oma haalde ze de keukenrol uit de keuken toen ze zag dat er veel traantjes vloeiden. Maar al bij al was Mia in haar nopjes over dit afscheid waarin zij zo'n prominente rol mocht spelen.’

Hoe praat je met kinderen in rouw?

Ann Costermans reikt nog een aantal concrete tips aan:

• Ga na of kinderen met vragen zitten en tracht deze zo goed mogelijk te beantwoorden. Als je op een vraag het antwoord schuldig moet blijven, is dat helemaal niet erg. Kinderen vinden het prima als je zegt dat je hier even over moet nadenken of navraag doen.
• Vraag af en toe ook eventjes door, want soms hebben kinderen zelf al een antwoord klaar.
• Geef kinderen in rouw de informatie die ze nodig hebben om dingen te begrijpen en om hen voor te bereiden op wat er allemaal gaat gebeuren en wat er van hen verwacht wordt.
• Gebruik taal die aangepast is aan de leeftijd van het kind.
• Wees eerlijk en duidelijk. Als je bijvoorbeeld aan een kind moet vertellen dat iemand overleden is, gebruik dan gerust de woorden ‘dood’ of ‘voor altijd’. Zeg niet dat iemand slaapt, want slapen betekent dat iemand ook weer wakker wordt. Kinderen zouden zo angstig kunnen worden bij het slapen gaan.

Kinderen begrijpen het misschien niet allemaal meteen, maar door eerlijk te zijn, blijven ze wel hun vertrouwen in jou behouden. Kinderen hebben enorme voelsprieten en voelen aan wanneer hen niet de volledige waarheid wordt verteld. Daardoor kunnen ze zich verward of eenzaam voelen.

• Kinderen horen gevoelige informatie beter rechtstreeks van hun ouders. Informatie die ze vernemen via social media of op school zal mogelijk minder fijngevoelig verwoord worden.
• Gebruik aangepast materiaal. Er bestaan heel veel mooie kinderboeken waarin de dood op een heel kindvriendelijke manier wordt uitgelegd en die je samen met je kind kan doornemen.

DELA geeft in de Spits-reeks bijvoorbeeld ‘Een boekje voor grote en kleine verdrietjes’ uit. Dat is een invulboekje waarin kinderen hun verdriet kunnen neerschrijven om stapjes voorwaarts te zetten in hun rouwproces.

In de DELA online rouw applicatie ‘Mijn herinnering aan jou’ kunnen kinderen informatieve filmpjes bekijken rond ‘afscheid nemen’ en een herinneringswereld maken voor de overledene op een fijne en interactieve manier. Zo kunnen ze, wanneer ze een moeilijk momentje hebben, terugkijken naar foto’s, tekeningen en tekstjes die ze geschreven hebben om de overledene te herdenken. Een welgekomen hulp op kindermaat in hun rouwproces.