De vele vormen van herinneren

Over troostvoorwerpen en ontastbare aandenkens

Wanneer we iemand verliezen die ons dierbaar is, dan blijven we vaak de liefde en onze band met de overledene voelen. Omdat dit ons troost biedt, koesteren we elke herinnering die deze band verder kan voeden, in welke vorm deze herinnering zich ook voordoet. Onze rouw- en verliesconsulente Ann Costermans inspireert en adviseert.
Marleen verloor 2 van haar 5 kinderen: Gommaar en Elise. Ook nu, decennia na het verlies, blijft ze de drang voelen om “die 2 kinderen in de wereld te blijven zetten”, via rituelen en herinneringen. Op de verjaardagen van de overleden kindjes worden er dus pannenkoeken gegeten met het hele gezin. Dochter Jozefien herkent in elke mooie zonsondergang een mooie herinnering aan haar overleden broertje en zusje. En dan zijn er de boom die Marleen plantte voor Gommaar en het stoeltje waarin ze zat toen ze zwanger was van Elise: de tastbare herinneringen.

Ann Costermans, rouw- en verliesconsulente bij DELA, ziet de mensen in rouw teruggrijpen naar tastbare herinneringen en troostvoorwerpen – een juweel, een kledingstuk… van de overledene. “Ze worden gekoesterd”, zegt Ann daarover. Maar helemaal zonder risico ziet ze dat niet: “Spullen kunnen verslijten. Of erger nog: kwijt geraken. Als dat gebeurt met die ene speciale knuffel van je overleden kindje die je houvast biedt, dan kan je wereld opnieuw instorten. Daarom is het zo mooi als we na een overlijden de ‘fysieke’ aanwezigheid van de overledene kunnen omvormen naar een ‘symbolische’ aanwezigheid, waarbij we onze dierbare meedragen in ons hart of in onze gedachten. Deze herinneringen zijn er voor altijd, en je hebt ze steeds dichtbij.” Of zoals Manu Keirse het zo mooi verwoordt: "Voor mij is sterven verhuizen van de buitenwereld, naar het hart van de mensen waar je van houdt."

Bij Marleen is net het veranderlijke van haar herinneringsvoorwerpen wat hen zo krachtig maakt. De boom die groeit en bloeit in de tuin, het stoeltje dat buiten verweert met de seizoenen… “De herinnering is iets krachtig als ze kan meegroeien in de tijd”, zegt Marleen daar zelf over.

Niet-tastbare herinneringen

Naast koestervoorwerpen zijn er nog tal van niet-tastbare herinneringen die we kunnen inzetten om de gedachte aan onze dierbare overledene levendig te houden:

• Je kan als nabestaande regelmatig terug gaan naar een bepaalde plaats die je regelmatig bezocht met de overledene, om je zo weer dichterbij te voelen.
• Je kan een playlist aanmaken met nummers die je doen denken aan bijzondere momenten met je dierbare, of met zijn lievelingsnummers, die je al dan niet gebruikt tijdens de uitvaart.
• Organiseer jaarlijks een herinneringsritueel en breng bijvoorbeeld alle vrienden en familie samen rond een kampvuur. Zo creëren jullie samen ook nieuwe herinneringen.
• Zet het engagement van de overledene voor een goed doel verder en geef zo een extra dimensie aan de zingeving van rouw.
• Wil je de naam van je geliefde zo vaak mogelijk kunnen uitspreken? Benoem dan een ster naar hem of haar. Of word peter of meter van zijn lievelingsdier in de zoo en geef dat zijn naam.

Spiritualiteit

Soms zoeken mensen ook troost in het spirituele of gaan ze op zoek naar ‘tekens’. Zo had Tanja, die 2 jaar geleden haar zus verloor aan kanker, met haar zus afgesproken dat ze een teken zou proberen te geven. “We deden er een beetje lacherig over”, vertelt Tanja. “Het woord dat we hadden afgesproken was ‘zeekomkommer’, hoe groot was kans dat ik dat ooit zou horen… Ik was er dan ook helemaal ondersteboven van toe ik een paar maanden na haar afscheid, tijdens mijn vakantie, van de gids te horen kreeg dat er zeekomkommers op de zeebodem lagen… Ik kon niet anders dan mijn zus heel dichtbij mij te voelen.”
Ann Costermans ziet het regelmatig gebeuren dat de zoektocht naar troost en verbinding mensen naar een of andere vorm van spiritualiteit of geloof leidt, maar er zijn ook rouwenden die daar totaal geen behoefte aan hebben. “Ieder moet doen waar hij of zij zich het best bij voelt en het zou fijn zijn als de omgeving dit ook zou respecteren.“