Rouw na mantelzorg
Mantelzorgers staat na vaak jarenlange intensieve zorg een dubbel verlies te wachten: afscheid van hun dierbare, maar ook afscheid van een manier van leven. Ook tijdens de zorg kunnen mantelzorgers al met rouw worden geconfronteerd. Welke vormen van rouw kunnen mantelzorgers ervaren?
Levend verlies
Wanneer een dierbare ernstig ziek is en een naaste beslist om mantelzorger te worden, kan er op dat moment al een gevoel van verlies optreden. De rouw die we dan voelen, kan onder andere te maken hebben met het verlies van toekomstperspectief, de veranderde relatie tussen mantelzorger en patiënt of, bijvoorbeeld bij dementie, het verlies van onze geliefde zoals we die kenden.
‘Bij palliatieve zorg start rouw reeds wanneer de diagnose wordt bekend gemaakt. Dat komt vaak heel erg binnen en er gaan dan al heel wat verlieservaringen mee gepaard, ook al leeft de patiënt nog. Denk maar aan verlies van gezondheid, verlies van mobiliteit, verlies van mogelijkheden en verlies van sociale contacten, maar ook verlies van werk of inkomen. Rond al deze verlieservaringen wordt ook gerouwd. Dat noemen we dan het levend verlies.’
- Susi Auth, psychologe en coördinator bij Coda Rouwzorg
Tijdens de mantelzorg wordt deze rouw vaak verdrongen. Susi: ‘Vaak zien we dat na de initiële shock van de diagnose mantelzorgers hun eigen gevoelens van rouw en verlies wegduwen. Ze gaan ervan uit dat enkel de zieke en de zorg centraal staan en dat er na het overlijden nog genoeg tijd zal om met hun eigen rouwproces bezig te zijn. Sommige mantelzorgers geraken daardoor de voeling met zichzelf en hun eigen noden en behoeftes compleet kwijt.’
Na het overlijden van de naaste ervaart de mantelzorger vaak een dubbel verlies: het verlies van een dierbaar persoon en het verlies van een levensinvulling.
Zelfzorg voor mantelzorgers
Wat de rouw om het verlies van de dierbare voor de mantelzorger extra zwaar maakt, is de vaak lange periode van intensieve zorg die aan het overlijden vooraf is gegaan. Het is daarom cruciaal voor mantelzorgers om eerst tot rust te komen. Susi: ‘Dat geldt voor rouwen in het algemeen, maar zeker voor mensen die intensief gezorgd hebben. Op het eind hebben ze vaak op hun tandvlees gelopen.’
Na een periode van rust kunnen zij beginnen met het opnieuw ontdekken van wie ze zijn zonder de zorgtaken, want dat zijn ze gaandeweg vaak verloren. Susi: ‘De zorg heeft jarenlang zoveel tijd en energie opgeslokt dat mantelzorgers vaak niet meer weten wat ze leuk vinden om te doen. Sommigen voelen zich zelfs verloren en ervaren een zwart gat.’
Dit proces van herontdekken kan helpen bij het vinden van een nieuwe levensinvulling en het opbouwen van een sociaal netwerk. Omdat de zorg al die tijd alle aandacht en energie heeft gevergd, is het netwerk van mantelzorgers vaak heel klein geworden. Eenzaamheid ligt dan vaak op de loer. ‘Steun bij lotgenoten kan daarbij zeker helpen,’ aldus Susi. ‘Individueel of in groep, zoals bijvoorbeeld aangeboden in de praatcafés van Coda Rouwzorg.’
Steun voor mantelzorgers
Bij rouw komen behalve verdriet nog tal van verschillende andere emoties kijken. Denk aan woede, ontkenning en ongeloof.
Daarnaast kunnen mantelzorgers ook opluchting ervaren na het einde van een langdurige zorgperiode. Dit kan gepaard gaan met schuldgevoelens. Ook hier kunnen lotgenotencontacten helpen door erkenning en herkenning te bieden: ‘Het is helend om van anderen te horen dat zij ook dit soort gevoelens hebben. Dat het normale gedachten zijn en dat ze niet fout zijn.’
